Het Centre of Expertise Leisure Tourism & Hospitality (CELTH) heeft het rapport ‘Scenario’s voor de bezoekerseconomie na COVID-19’ gepubliceerd waarin vier toekomstperspectieven zijn ontwikkeld voor de gastvrijheidssector na de COVID-19-crisis. Het zijn geen voorspellingen van wat er gaat gebeuren, maar een verkenning wat er kan gebeuren. Het zijn ook geen doelscenario’s.
Deze exploratieve scenario’s zijn een eerste stap om in dialoog met ondernemers, financiers, overheden, DMO’s en kennispartijen te werken aan een toekomstbestendige gastvrijheidssector en duurzame bestemmingen.
Hoe herstellen we van de crisis?
Bestemmingen en de gastvrijheidssector – de sector van leisure, toerisme en hospitality – worden wereldwijd hard geraakt door de COVID-19-crisis. Het Rijk probeert de gastvrijheidssector in deze eerste periode met het pakket aan financiële maatregelen een reddende hand toe te steken. Het ontbreekt in de discussie echter aan een perspectief voor de langere termijn. Zal het internationaal toerisme zich herstellen nadat het leven zich weer ‘normaliseert’?
Menno Stokman, directeur CELTH: “Met deze perspectieven willen we met partijen op zoek naar creatieve, innovatieve en duurzame vernieuwing. Wat betekent de crisis voor het handelen van de consument? Wat wordt er gevraagd van het bedrijfsleven en haar financiers en van overheden? En de DMO’s en kennisinstellingen?”
Exploratieve scenario’s bieden een langere termijnperspectief
Binnen CELTH is het ETFI gespecialiseerd in scenarioplanning in de gastvrijheidssector. In dergelijke scenario’s wordt een plausibel beeld geschetst van de situatie waarmee de sector te maken zou kunnen krijgen. Als basis voor een dialoog tussen ondernemers, financiers, overheden, DMOs en kennispartijen. En voor strategische keuzes waarmee bestemmingen en de sector meer toekomstbestendigheid ontwikkelen.
Bezoekerseconomie in 2025
CELTH denkt dat de situatie van de bezoekerseconomie in 2025 vooral bepaald wordt door de lengte en diepte van de crisis en de vraag of we een maatschappij worden waar het individualisme hoogtij blijft vieren of het collectieve belang meer voorop komt te staan, ofwel het morele dilemma van de burger/consument. De combinatie van beide leidt tot een viertal toekomstperspectieven:
Scenario 1: Business as usual – gecontinueerde groei bezoekerseconomie
De toerist vervalt zodra de crisis ten einde loopt in het oude gedrag. De opgehoopte vraag naar reizen heeft zelfs een stuwmeer teweeg gebracht dat nu plots ‘leegloopt’. Het bedrijfsleven ruikt haar kansen, springt volop op de herboren vraag in, en bloeit als nooit tevoren. Na de periode van herstel staat verdere economische groei weer centraal. Veel bedrijven worden overgenomen door grote internationale ketens (conglomeratievorming), maar er ontstaat ook ruimte voor niches. Zowel reizigers als bedrijfsleven voelen zich ongeremd in hun gedrag. Dit alles veroorzaakt een overspannen bezoekerseconomie, een zwaardere ecologische druk en negatieve sociale impacts. Zowel de positieve als de negatieve gevolgen van het reizen woeden onverminderd voort. Het onderlinge wantrouwen van, en de angst tussen landen binnen, de EU en daarbuiten heeft de relaties wel op scherp gezet. Dit heeft geleid tot herinvoering van grenscontroles in de EU en strengere grenscontroles daarbuiten.
Scenario 2: Survival of the fittest – ineengestorte bezoekerseconomie
De burger blijft vasthouden aan zijn ‘recht’ op vakantie naar verre oorden en daardoor blijft de behoefte aan reizen onverminderd groot. De economische recessie maakt het voor de meeste mensen echter financieel onmogelijk om in die behoefte te voorzien. Doordat men niet instaat is om naar verre oorden toe te gaan (financieel en landsgrenzen), zoekt men naar alternatieven in en rond huis/in eigen land. De sector blijft star vasthouden aan haar werkwijze. De strijd om het teruggelopen aantal vakantiegangers uit zich in hevige concurrentie. Veel luchtvaartmaatschappijen (met name low cost maatschappijen), het toeristisch-recreatieve bedrijfsleven en horeca zijn failliet gegaan, dit geldt zelfs voor vitale bedrijven door voortdurend noodzakelijke investeringen en daarmee samenhangende financieringslasten. Enkele grote investeerders en spelers domineren de schaarse markt. Om te grote sanering in de sector te voorkomen, versnippering tegen te gaan en toch een minimaal aanbod in stand te kunnen houden voor haar eigen burgers, heeft de overheid de leiding over belangrijke vitale spelers zoals KLM, NS, maar ook een aantal hotel-, bungalow- en kampeerketens overgenomen.
Scenario 3: Business as unusual – bezoekerseconomie in transitie
Door de langdurige recessie is de vakantieganger gedwongen om zijn vakantiebehoefte op een andere manier vorm te geven. Overheden, bedrijven, kennisinstellingen en burgers hebben hun krachten gebundeld om hier zoveel mogelijk aan tegemoet te komen. Ieder levert zijn bijdrage in kennis, subsidies, expertise en menskracht. Er ontstaan lokale en regionale waarde- en productieketens met bedrijfsvormen als de coöperatie als ‘hernieuwd’ exploitatiemodel, waarbij een maatschappelijk karakter, circulaire productie en betekenis centraler komen te staan. Creativiteit komt tot grote bloei en tal van innovaties zorgen voor een totale omwenteling in toerisme, zowel qua producten en diensten als qua verdien-, exploitatie- en beheermodellen. Het betekent een fundamentele breuk met het verleden. Het is het tijdperk van hightech toerisme die voor ieder die daar behoefte aan heeft toegankelijk is.
Scenario 4: Verantwoord toerisme – getransformeerde bezoekerseconomie
Hoe kort ook, de recessie heeft de ogen van de toerist zijn geopend. Het besef is ingedaald dat de globalisering en het internationale reizen dat daarmee annex is voor een belangrijk deel aan de verspreiding van Corona en de recessie heeft bijgedragen. Consumenten kiezen voor betekenisvol en ‘dichtbij’, wat de ongeremde groei van internationaal toerisme van vóór de crisis, tempert. Er is behoefte aan betekenisvol aanbod. De vakantieganger is zich meer bewust geworden van de gevolgen van zijn reizen en neemt bewustere en meer verantwoordelijke keuzes vanuit overstijgende waarden. Om veilige en verantwoorde keuzes te kunnen maken doet hij een beroep op betrouwbare (wetenschappelijke) informatie. De reiziger heeft er geen problemen mee dat die informatie is verkregen door nauwgezette monitoring van onder andere zijn gedrag, vanuit het besef dat dit zowel de reiziger, de gemeenschap als de bestemming ten goede komt.
Wanneer we beseffen dat de toekomst elementen kan bevatten van elk van de scenario’s, dan dienen ze samen als inspiratie. Albert Postma, lector scenarioplanning: “Partijen kunnen de scenario’s bijvoorbeeld gebruiken om het bestaande beleid en stimuleringsmiddelen tegen het licht te houden. Maar ook als bron van inspiratie om op creatieve en innovatieve wijze het bedrijf, de sector of bestemming als het ware opnieuw uit te vinden. Het kan gaan om een nieuw concept, een nieuw verdienmodel, nieuwe producten of diensten, nieuwe stimuleringsmiddelen, of andere strategische keuzes die passen bij de eisen die de nieuwe situatie stelt.”
